Δεν θα μπορούσα να σας μιλήσω για το «Κολιέ της Ελένης» με τον ίδιο τρόπο, αν δεν είχε προηγηθεί το ταξίδι στη Βηρυτό. Βρέθηκα για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα του Λιβάνου τον περασμένο Σεπτέμβριο για να δω σε ένα παλιό κινηματοθέατρο, με τις αφίσες της Φαϊρούζ στους τοίχους, την παράσταση της Τατιάνας Λύγαρη για τους Έλληνες της ομογένειας. Λίγο προτού ξαναπαιχτεί το «Κολιέ» στην Αθήνα, σας μεταφέρω την εικόνα μιας πέρα για πέρα αποκαλυπτικής εμπειρίας.

Τίποτα δεν μπορεί να σε προϊδεάσει για τη Βηρυτό, αυτήν την πόλη-παλίμψηστο, όπου όλα σβήνονται και ξαναγράφονται σε πείσμα των αναρίθμητων ανθρώπινων ζωών που χάθηκαν εκεί μαζικά σε έναν κυκεώνα φονταμενταλιστικών πολέμων, με πιο πρόσφατο εκείνον του 2006. Το ρημαγμένο ιστορικό κέντρο έχει χτιστεί κι έχει ανακτήσει έτσι την ατμόσφαιρα του αλλοτινού «Παρισιού της Ανατολής» σε χρόνο-ρεκόρ, οι μπουλντόζες και οι γερανοί ακούγονται να δουλεύουν νυχθημερόν και τα κτίρια που μοιάζουν με ανοιχτά σαγόνια κάποιου προϊστορικού ζώου από τις οβίδες γκρεμίζονται για να αναγερθούν στη θέση τους πολυτελή ξενοδοχεία και γυάλινα εταιρικά κτίρια. Οι τουρίστες που καταφθάνουν για τη «δυνατή» νυχτερινή ζωή της Βηρυτού και οι Σαουδάραβες που συνδυάζουν business με food & leisure βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής –μάλλον χωρίς να το αντιλαμβάνονται ποτέ– από τους στρατιώτες της Χεζμπολάχ και τη φτωχολογιά, καθώς μόνο μια νοητή γραμμή χωρίζει τη δυτικότροπη συνοικία από την «απαγορευμένη», την οποία περιφρουρεί η ισλαμική οργάνωση. Ίσως, όμως, η πιο ισχυρή εικόνα της ενδογενούς αντίθεσης της Βηρυτού είναι αυτή: δίπλα στο ολοκαίνουριο κατάστημα του οίκου Cartier είναι άτσαλα τοιχοκολλημένη μια αφίσα με τη φωτογραφία ενός μικρού παιδιού που χαμογελά, την επιγραφή «Βοηθήστε με να βρω το παιδί μου. Χάθηκε στον πόλεμο» και τα τηλέφωνα των δικών του που το ψάχνουν ακόμη.

Μια τέτοια ιστορία βρίσκεται και στην καρδιά του έργου της Καρόλ Φρεσέτ: η Σάρα, μια μουσουλμάνα μητέρα, ανεβαίνει στις στέγες και κοιτάζει από ψηλά μήπως εντοπίσει στα στενοσόκακα την κόκκινη μπάλα του γιου της. σημάδι για την ίδια πως ζει ακόμη, έστω κι αν όλοι της θυμίζουν πως σκοτώθηκε την ώρα που έπαιζε –από ελεύθερους σκοπευτές– σε μια ενέδρα στα τέλη του πολέμου. Όλα τα πρόσωπα στο «Κολιέ της Ελένης» (2001) κάτι ψάχνουν. και αυτό το κάτι είναι «φευγαλέο, δυσδιάκριτο, άπιαστο», όπως λέει και η κεντρική ηρωίδα Ελέν (Τατιάνα Λύγαρη). Γραμμένο από μια γαλλόφωνη Καναδή συγγραφέα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Νομάδες συγγραφείς στον Λίβανο», το «Κολιέ» μεταφέρει με έναν απλό μύθο, σε α΄ ενικό, την εμπειρία της ίδιας της Φρεσέτ: το σοκ που έπαθε ως επισκέπτρια σε μια πόλη απώλειας όπως η Βηρυτός. Πρόκειται ουσιαστικά για την ιστορία της Ελέν, μιας ανυποψίαστης τουρίστριας, η οποία αναζητά απεγνωσμένα στην πολύβουη Βηρυτό το χαμένο της μικρό κολιέ. Σταδιακά αντιλαμβάνεται τη μικρότητα της δικής της απώλειας, καθώς συναντά τον άντρα που έχει χάσει το σπίτι του, τη μητέρα που έχει χάσει το παιδί της, τον Παλαιστίνιο που έχει χάσει τη θέση του στη γη και τελικά έναν λαό ο οποίος –παρά τις απώλειες– ξέρει πως του έχουν μείνει «τα μάτια, τα μπράτσα, το στόμα του για να τρώει, να μιλά, να φωνάζει, να φιλά», όπως της θυμίζει ο Λιβανέζος οδηγός ταξί, συνοδοιπόρος σε αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας.

«Δεν γίνεται να ζούμε έτσι» είναι το λαϊτμοτίφ της αγανακτισμένης Ελέν – και της παράστασης. Κι όμως, σκέφτομαι, έτσι ζούμε. Και το «Κολιέ», το οποίο τώρα ξεκινά έναν νέο κύκλο παραστάσεων στο Τρένο στο Ρουφ, έρχεται να μας το υπενθυμίσει. Αν έχετε βρεθεί στη Βηρυτό, η παράσταση θα μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά σας. Αν όχι, ίσως σταθεί η αφορμή να πάτε τώρα στην πόλη, η οποία αναγεννιέται σαν φοίνικας από τις στάχτες. Ούτως ή άλλως, η παράσταση διαθέτει τρεις ικανότατους ερμηνευτές –Τατιάνα Λύγαρη (Ελέν), Ανατολή Αθανασιάδου (Σάρα) και Βαγγέλης Ρόκος (σε ένα μικρό ρεσιτάλ μεταμορφώσεων σε όλους τους αντρικούς ρόλους του έργου)– και μία, ίσως όχι ιδιαίτερα ενδελεχή, αλλά από καρδιάς κατάθεση για το τι μπορεί να σημαίνει η Βηρυτός για όλους εμάς που δεν την έχουμε ζήσει. 

Συντελεστές Η μετάφραση είναι της Μαρίας Ευσταθιάδη και η σκηνοθεσία της Τατιάνας Λύγαρη. Συνεργάτις σκηνοθέτις: Αλκυώνη Βαλσάρη, κοστούμια: Ντόρα Λελούδα, κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου, φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος, βιντεο-τέχνη: Μαριάννα Στραπατσάκη, μοντάζ-ειδικά εφέ: Γιώργος Νικόπουλος.

ΤΡΕΝΟ ΣΤΟ ΡΟΥΦ-ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΒΑΓΟΝΙ Προγραμματισμένη πρεμιέρα: 21/11